ساحل عاج: یک جرقه تا روشن کرن آتش خشونت در میان فرآیند صلح بی ثبات
ساحل عاج در شرایطی که خود را برای انتخابات ماه اکتبر آماده می‌کند، انتخاباتی که از 2005 به تاخیر افتاد، با احتمال از سرگیری دوباره خشونت و نابودی هر پیشرفتی به سمت آشتی سیاسی، فاصله چندانی ندارد. به اصطلاح «رسانه‌های مولد نفرت» بر نگرانی‌های مردم در این زمینه می‌افزایند، به خشونت دامن می‌زنند و تهدیدی برای صلح و آشتی هستند.
موضوع اصلی
در شرایطی که جهان آوریل امسال دوازدهمین سالگرد نسل کشی رواندا را برپا کرد، به نظر می‌رسد بعضی از گزارش‌های رسانه‌ای در ساحل عاج به طرز وحشت آوری یادآور این نکته هستند که رهبران چگونه از رسانه‌ها برای دامن زدن به اعمال ویرانگر خشونت استفاده کرده بودند. در پی مجموعه‌ای از کودتاها، که از سال 1999 شروع شده بودند، شورش سربازان در سپتامبر 2002 در ساحل عاج تبدیل به طغیانی همه جانبه شد و شمالی‌ها علیه سلطه جنوب شورش کردند و در جریان جنگ بین شوریان «نیروهای جدید» و دولت هزاران نفر کشته شدند. اگرچه جنگ متوقف شده، کشور همچنان تقسیم شده است و جنوب در اختیار دولت و شمال در اختیار شورشیا است. «نهاد عملیات سازمان ملل در ساحل عاج» در سال 2004 تشکیل شد تا بر آتش بس نظارت و از اجرای موافقت نامه‌های صلح حمایت کند و صلحی متزلزل برقرار دارد. حملات به شدت خصمانه به مخالفان سیاسی در مطبوعات و تلویزیون ملی، و همچنین در رادیوهای ملی و محلی از مدت‌ها پیش از ویژگی‌های صحنه رسانه‌ای ساحل عاج بوده است. روزنامه نگاران، در تلاش برای حفظ استقلال خود، در کشوری که سیاست‌های حزبی و توسل به پخش پیام های نفرت امری عادی است، اغلب قربانی می‌شوند. اگرچه محیط رسانه‌ای در ظاهر آزاد است، روزنامه نگاران در چند سال گذشته قربانی آزار، تهدید، توقیف و حتی جنایت بوده‌اند. روزنامه نگاران از آزادی تحریری اندکی برخوردارند و وابستگی‌های سیاسی اغلب بر چگونگی انعکاس مطالب آنان تحمیل می‌شود. یان اگه لند، هماهنگ کننده اضطراری سازمان ملل متحد، در دیداری از ساحل عاج در فوریه 2006 گفت غیرنظامیان این کشور از جمله فاقد حمایت ترین افراد در جهان هستند. وی خواهان اقدام فوری «در شرایطی شد که رسانه های مروج نفرت به شیوه‌ای مشابه رواندا خواهان حمله به غیرنظامیان بی دفاع، نابودی اقلیت‌ها، و حمله سازمان‌های بشردوستانه بین المللی می‌شوند، و گفت عاملان این اقدامات باید محاکمه شوند.» بدون امکان تحریم شدید و معنی‌دارکسانی که این پیام های تحریک آمیز را پخش می‌کنند، رسانه های مروج نفرت همچنان به صورت تهدیدی جدی برای صلح و آشتی ملی باقی خواهند ماند.
موقعيت ساحل عاج
· ساحل عاج در سال 1960 به استقلال رسید و مدت چند دهه از رشد اقتصادی و وحدت برخوردار بود و به عنوان نمونه‌ای از یک کشور موفق در آفریقا به شهرت رسید. مردم سالاری در دهه 1990 برقرار شد اما نارضایتی بین بعضی از گروه‌ها منجر به وقوع چند کودتا شد که تا سال 2002 به جنگ داخلی تمام عیار تبدیل گردید. با میانجیگری فرانسه در سال 2003 قرارداد صلحی امضا شد اما این صلح متزلزل پایدار نماند و مستحکم نشد.
· عملیات سازمان ملل متحد در ساحل عاج در سال 2004 فرستنده رادیویی خود را به راه انداخت تا تاثیر تبلیغات تحریک آمیز و پیام های مروج نفرت را خنثی کند. دامنه پخش این رادیو که در ابتدا صدای آن فقط در ابی جان شنیده می‌شد، به مناطق شمالی که تحت کنترل شورشیان است نیز گسترش یافت. در دسامبر 2004 قانون جدید مطبوعات تصویب شد که امکان تحریم و مجازات روش‌های روزنامه نگاری مخرب و رعایت اصول اخلاقی روزنامه نگاری را فراهم ساخت.
· چارلز کنان بانی در دسامبر 2005 به عنوان نخست وزیر موقت منصوب شد. میانجیگران آفریقایی و سازمان ملل متحد از نامزدی او حمایت کردند تا شاید فرآیند صلح به بن بست رسیده ساحل عاج را به پیش ببرد. او با وظایف دشواری مواجه است، از جمله خلع سلاح نیروهای شورشی و شبه نظامیان طرفدار دولت، شناسایی رای دهندگان و سازمان دادن انتخابات تا 31 اکتبر.
· گروهی سیاسی به نام «میهن پرستان جوان» در ژانویه 2006 به نیروها و مرکز سازمان ملل حمله کردند که در پی آن کارکنان بین المللی به طور موقت از کشور خارج شدند. موضوع نگران کننده‌تر این که، در بعضی مناطق، این حملات به تحریک رهبران شبه نظامیان منطقه انجام شد که فرستنده‌های رادیویی محلی را به دست گرفتند و از آنها برای ارسال پیام های مروج نفرت استفاده و ویرانی و نابودی را تشویق کردند. شورای امنیت دو رهبر جوانان و یک فرمانده شورشی را تحریم کرده است. پیر شوری، نماینده ویژه دبیرکل هشدار داده است که «تبلیغ خشونت، مشابه کار کردن برای شکست فرآیند صلح است.»
· کوفی عنان، دبیرکل، توسل به رسانه‌های مروج نفرت را محکوم و تقاضا کرده است که همه طرف‌ها و رهبران از انجام چنین اعمالی خودداری کنند. شورای امنیت خواهان تحریم کسانی شد که تحریک به خشونت و نفرت، از جمله با توسل به رسانه‌ها، می‌کنند.
· دبیرکل تدارک انتخابات و رسیدگی به نقش رسانه ها را به عنوان مسائل مهم جاری مشخص کرده است. برای شروع اجرای خلع سلاح، برنامه ترخیص شبه نظامیان و سازگاری مجدد آنان در زندگی عادی، انحلال گروه‌های شبه نظامی، برقراری مجدد اقتدار دولت، شناسایی رای دهندگان و تدارک انجام انتخابات لازم است اقدامات ملموس، فعالانه و قوی انجام شود.
· گزارش 27 آوریل دفتر هماهنگی امور بشردوستانه نشان می‌دهد از شروع بحران کنونی در سال 2002، که کودتایی نافرجام علیه رئیس جمهور لورن گباگبو، منجر به جنگ داخلی شد، حدود 700 هزار نفر آواره شده‌اند. براساس گزارش فوق نود درصد این افراد با خانواده‌های دیگر در پنج ناحیه بزرگ شهری زندگی می‌کنند و فشار اقتصادی شدیدی بر بسیاری از میزبانان خود وارد می‌آورند. به علاوه این گزارش نشان می‌دهد که 50 درصد آوارگان می‌گویند وضع بهداشت و سلامت آنان بدتر شده و 30 درصد کودکان آواره فاقد امکانات رفتن به مدرسه هستند.