دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد
يازدهمين كنگره پيشگيري از جرايم و بسط عدالت كيفري سازمان ملل متحد
جرايم مرتبط با رايانه
فن آوري‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي جوامع را در سراسر جهان تغيير مي‌دهند: بهبود قدرت توليد در صنايع سنتي، ايجاد تحول اساسي در فرآيندهاي كار، و شرايط تازه در سرعت و جريان سرمايه. اما اين رشد سريع، شكل‌هاي جديد جرايم مرتبط با رايانه را نيز ممكن كرده است.
درك يا تجسم كامل جرايم مرتبط با رايانه دشوار است. اين كار اغلب به عنوان رفتاري به شمار مي‌آيد كه از نظر قانون و يا رويه قضايي ممنوع و غير مجاز و مستلزم استفاده از فن‌آوري‌هاي ديجيتالي در ارتكاب خلاف مربوطه است؛ در جهت خود فن‌آوري‌هاي ابزارهاي ارتباطي و محاسباتي هدايت شده؛ يا به استفاده تصادفي از رايانه‌ها درباره ارتكاب جرايم ديگر مربوط مي‌شود.
انواع جرم‌هاي مرتبط با رايانه
· چند جرم مرتبط با رايانه، خود فن آوري هاي اطلاعاتي و ارتباطي، مانند سرورها و وب سايت‌ها، را با ويروس‌هاي رايانه‌اي جهاني كه باعث وارد شدن خسارات قابل توجه به شبكه‌هاي تجارت و مصرف كنندگان مي‌شوند، هدف مي‌گيرند.
· خرابكاري و جعل يا تقلب حرفه‌اي الكترونيكي.
· سرقت يا كلاهبرداري، براي مثال از طريق حملات هكري به بانكها يا نظام‌هاي مالي، و كلاهبرداري از طريق انتقال پول‌ها و اعتبارهاي الكترونيكي.
· از رايانه‌ها براي تسهيل طيفي گسترده از كلاهبرداري‌ها در زمينه بازاريابي راه دور و سرمايه گذاري در ارتباط با شيوه‌هاي فريب‌‌آميز استفاده مي‌شود.
· (phishing ) يا «پيام هاي مزاحم»، ارسال پيام‌هاي اي‌ميل با صفحه‌هاي وب مربوطه است كه طراحي شده‌‌اند تا به عنوان سايت‌هاي مصرفي عادي به نظر آيند. ميليون‌ها عدد از اين اي‌ميل هاي قلابي توزيع مي‌شوند، كه ادعا مي‌كنند از بانكها، حراج‌هاي آنلاين يا ساير سايت‌هاي مشروع مي‌آيند تا كاربران را فريب دهند كه با دادن اطلاعات مالي، خصوصي يا واژه رمز خود به آنها جواب بدهند.
· انتشار مطالب غيرقانوني و مضر. در سال‌هاي گذشته از اينترنت براي مقاصد تجاري به وسيله «صنعت مشروع سرگرمي بزرگسالان» استفاده شده است. اما در حال حاضر از اينترنت به حد روزافزوني براي توزيع مطالبي كه از نظر قانوني مستهجن و زشت هستند در چند كشور استفاده مي‌شود. عامل ديگر نگراني پورنوگرافي كودكان است. از اواخر دهه 1980 تصاوير مستهجن كودكان به حد روزافزوني به وسيله چند شبكه رايانه‌اي، با استفاده از خدمات گوناگون اينترنتي، از جمله وب سايت‌ها، توزيع شده است. توزيع قسمتي از اين تصاوير به جرايم سازمان يافته فراملي ارتباط داشته است.
· علاوه بر استفاده از اينترنت براي انتشار تبليغات مشوق نفرت و مطالب مخالف بيگانگان، شواهد نشان مي‌دهد كه از اينترنت براي تسهيل تامين منابع مالي تروريست‌ها و پخش تبليغات تروريستي استفاده شده است.
تفاوت ديجيتالي و جرايم مرتبط با رايانه
توزيع فن‌آوري‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي در سراسر جهان يكسان نيست. تفاوت‌هاي فراواني از نظر نوع و تعداد پيشرفت‌هاي مربوط به فن‌آوري در قسمت‌هاي مختلف دنيا وجود دارد. به اصطلاح تفاوت ديجيتالي، به وسيله اعلاميه هزاره سازمان ملل در 2000، كه هشت هدف توسعه هزاره را به منظور دستيابي به بهبودهاي قابل توجه در زندگي بزرگترين قسمت مردم جهان مشخص كرد، به رسميت شناخته شد. يكي از هدف‌هاي فوق، كه خواستار ايجاد مشاركت‌هاي جهاني براي توسعه شده، همچنين خواهان همكاري با بخش خصوصي، براي در دسترس قرار دادن مزاياي فن‌آوري‌هاي جديد، به ويژه فن‌آوري‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي، است. در عين حال، در شرايطي كه مزايا افزايش مي‌يابد، لازم است آگاهي درباره تهديدها و آسيب پذيري‌هاي مربوط به جرايم مرتبط با رايانه نيز افزايش يابد.
اعلاميه اصول مصوب اجلاس جهاني سران درباره جامعه اطلاعاتي مي‌گويد امروز مزاياي انقلاب فن‌آوري اطلاعاتي به صورت نابرابر بين كشورهاي در حال توسعه و توسعه يافته و در داخل جوامع توزيع شده است. اين اعلاميه همچنين شامل تعهد نسبت به تبديل اين تفاوت ديجيتالي به فرصتي ديجيتالي براي همه، به ويژه براي كساني است كه در معرض خطر كنار گذاشته شدن و حاشيه‌اي تر شدن قرار دارند.
عبور از مرزها: جرايم فرامرزي و دعاوي رايانه‌اي
تحقيق درباره جرايم مرتبط با رايانه كاري آسان نيست زيرا بيشتر مدارك غير قابل لمس، ناپايدار و گذرا است. ماموران تحقيق جرايم رايانه‌اي دنبال شواهد ديجيتالي مي‌روند كه اغلب ناپايدار و داراي عمر كوتاه هستند. مسائل مرزي و مربوط به حوزه صلاحيت قضايي نيز باعث بروز دشواري‌هاي حقوقي مي‌شوند. تحقيق و تعقيب جرايم مرتبط با رايانه اهميت همكاري بينالمللي را آشكار مي‌كنند
راه‌حل‌ها از طريق همكاري بينالمللي
رشد مداوم فن‌آوري‌هاي اطلاعاتي و ارتباطي، موارد جرايم محلي مرتبط با رايانه را، كه به تدوين قوانين محلي توسط دولت‌ها نياز دارد،نيز افزايش مي‌دهد. قوانين ملي كه براي رسيدگي به جرايم رايانه‌اي تعديل شده اند، ممكن است لازم شود به نحو موثري به تقاضاهاي خارجي براي كمك يا به گرفتن كمك از كشور ديگر پاسخ بدهند. هنگام تدوين قوانين، هماهنگي با قوانين ملت‌هاي ديگر هدفي اساسي است ؛ به علت ماهيت بينالمللي و فرامرزي جرايم مرتبط با رايانه, همكاري بينالمللي لازم است . به ساز و كارهاي رسمي بينالمللي نياز است تا حقوق حاكميت كشورها محترم شمرده و در همكاري بينالمللي تسهيل شود. براي اين كه كمك حقوقي متقابل با موفقيت انجام شود، جرايم و خلاف‌هاي بنيادي و اختيارات آيين‌نامه‌اي در يك حوزه قضايي بايد با موارد مشابه در حوزه قضايي ديگر قابل تطبيق و هماهنگي باشد.
براي افزايش آگاهي و ترويج همكاري بينالمللي در مبارزه با جرايم مرتبط با رايانه، ابتكارهاي گوناگوني، از جمله اقدامات شوراي اروپا، اتحاديه اروپا، گروه هشت، سازمان همكاري اقتصادي و توسعه، و سازمان ملل متحد انجام شده است. انتظار مي‌رود كنگره پيشگيري از جرايم، در دوره آموزشي فشرده‌اي كه به اين موضوع اختصاص داده شده، فرصتي منحصر به فرد براي بحث‌‌هايي عميق درباره چالش‌هاي ايجاد شده به وسيله جرايم سايبر و تدابير درباره تقويت همكاري بينالمللي عليه آن فراهم كند.
براي اطلاعات بيشتر:
www.unodc.org,www.unis.unvienna.org
(مركز اطلاعات سازمان ملل متحد در تهران)
***