موقعیت‌های طولانی آوارگی: میلیون‌ها انسان سرگردان، بدون راه حلی در پیش
در حالی که خبرهای مربوط به موقعیت‌های اضطراری مهم آوارگان اغلب در عناوین خبرهای رسانه‌ها دیده می‌شوند رنج‌های میلیون انسانی که سال‌ها ـ و گاهی دهه‌ها ـ در تبعید عذاب کشیده‌اند، همچنان به صورت موضوعی پرخطر و کم اهمیت با عوارض شدید امنیتی و بشردوستانه باقی است.
موضوع اصلی
در حالی که تعداد آوارگان در جهان به کمترین حد خود در 25 سال اخیر کاهش یافته، درصد زیادی از پناهجویان زمانی طولانی‌تر را در تبعید در شرایطی مشقت بار که معمولا نادیده گرفته می‌شود، و در حالت سرگردانی واقعی می‌گذرانند. کمیساریای عالی ملل متحد در امور پناهندگان در گزارش سال 2006 خود درباره موقعیت آوارگان جهان می‌گوید: «اکثریت آوارگان امروز مدت‌های طولانی در تبعید، محدود در اردوگاه ها یا با زندگی بخور و نمیر در مراکز شهری سراسر دنیای در حال توسعه زندگی کرده‌اند». امروز حداقل 33 به اصطلاح «موقعیت‌های طولانی آوارگی» شامل گروه های 25 هزار نفری یا بیشتر وجود دارد که بیش از پنج سال در تبعید بوده‌اند. براساس اطلاعات کمیساریای عالی، آنان در مجموع 5 میلیون و 700 هزار از 9 میلیون و 200 هزار آواره دنیا را تشکیل می‌دهند. این ارقام شامل قدیمی‌ترین و بزرگترین «موقعیت طولانی آوارگی» یعنی آوارگان فلسطینی نمی‌شود که در چارچوب ماموریت «کارگزاری امداد و کار ملل متحد برای آوارگان فلسطینی در خاور نزدیک» قرار می‌گیرند. اکثریت عظیم این آوارگان را باید در فقیرترین و بی ثبات ترین مناطق دنیا یافت که اغلب قربانی قصور دست اندرکاران منطقه‌ای و بین المللی و کاهش حمایت کمک دهندگان هستند. آوارگان، گرفتار در این موقعیت های فراموش شده، به دلیل ادامه خشونت، تعقیب و آزار نمی‌توانند به خانه و کشور بازگردند در حالی که با محدودیت های شدید در زمینه حقوق خود در مکان های پناهندگی مواجه هستند. کمیساریای عالی ملل متحد در عین حال هشدار می‌دهد حضور آنان نگرانی‌های سیاسی و امنیتی را در میان کشورهای میزبان و دیگر کشورهای منطقه افزایش می‌دهد. به این ترتیب موقعیت های طولانی آوارگی نشانگر چالشی مهم برای حقوق بشر و امنیت به شمار می‌روند.
موقعيت آوارگی
· جامعه بین المللی از اوائل دهه 1990 عمدتا بر موارد اضطراری آوارگی در نواحی حساس مانند بالکان، منطقه دریاچه‌های بزرگ افریقا و اخیراً، دارفور (سودان) و چاد تمرکز کرده است. با این حال بیش از 60 درصد آوارگان، امروز در موقعیت‌های بسیار دور از توجه بین المللی گرفتار هستند.
· دلایل ریشه‌ای آوارگی طولانی مدت جمعیت ها، از کشورهایی سرچشمه می‌گیرد که بی ثباتی آنها منجر به ناامنی مزمن منطقه‌ای می‌شود. بیشتر آوارگان این مناطق ـ چه اهل سومالی باشند، سودان، بروندی یا برمه ـ از کشورهایی می آیند که سال‌ها است دچار مناقشه‌اند.
· شرق و غرب آفریقا، جنوب آسیا، جنوب شرقی آسیا، قفقاز، آسیای مرکزی و خاورمیانه همه گرفتار موقعیت های طولانی آوارگی هستند. 17 کشور منطقه جنوب صحرای آفریقا با 1 میلیون و 900 هزار آواره بیشترین تعداد را دارند. گینه، کنیا، تانزانیا، اوگاندا و زامبیا میزبان بزرگترین گروه‌های آوارگان هستند.
· در آسیا (چین، تایلند، هند و نپال) پنج موقعیت طولانی آوارگی و حدود 676 هزار آواره وجود دارد. اروپا سه مورد عمده شامل 510 هزار آواره، بیشتر درکشورهای بالکان و ارمنستان دارد.
· اگرچه از مقیاس 25 هزار آواره در تبعید برای مدت پنج سال به طور سنتی برای تعریف و تعیین چنین موقعیت‌هایی استفاده می‌شود، کمیساریای عالی ملل متحد می‌گوید گروه‌های دیگر را نباید مستثنی دانست. برای مثال، از مردم روهینگیا که 12 سال پیش از میانمار به بنگلادش فرار کردند هنوز 20 هزار نفی باقی هستند. به همین ترتیب 19 هزار شهروند بروندی هنوز در جمهوری دموکراتیک کنگو، 16 هزار سومالیایی در اتیوپی، 15 هزار اتیوپیایی در سودان، 19 هزار رواندایی در اوگاندا زندگی می‌کنند.
· درست است که امروز آوارگان کمتری در موقعیت‌های طولانی آوارگی به سر می‌برند، اما تعداد چنین موقعیت هایی به شدت افزایش یافته است. براساس آمار کمیساریای عالی ملل متحد در امور پناهندگان این آوارگان همچنین دوره‌های طولانی‌تری را در تبعید می‌گذرانند. برآورد شده است در سال 2003 میانگین موقعیت‌های عمده آوارگی، اعم از طولانی یا عادی، 7 سال بود که تقریبا دو برابر 1993 بر آورد شده است.